دوماهنامه شماره51 - مهر و ابان 1390

افزایش توان یادگیری

سوامی نیرانجاناندانا ساراسواتی / مترجم: لعیا نبی‌فر      

یوگا درس بسیار مهمی برای کودکان است. همان‌گونه‌ که مدرسه می‌رویم تا تحصیل کنیم و قابلیت عقلی‌مان را بالا ببریم، وقتی یوگا می‌کنیم نیز قابلیت یادگیری‌مان را افزایش می‌دهیم. هنگامی‌که سوامی ویوکاناندا،1 در شیکاگوی آمریکا زندگی می‌کرد، از کتابخانه کتاب‌های قطور امانت می‌گرفت و روز بعد آنها را بر‌می‌گرداند. بعد از مدتی کتابدار کنجکاو شد و از او پرسید:" چرا این همه کتاب می‌برید وقتی‌که اصلاً نمی‌توانید آنها را در یک روز بخوانید؟" او پاسخ داد که تک‌تک صفحه‌های تمام کتاب‌ها را خوانده است. کتابدار باور نکرد، بهمین دلیل سوامی ویوکاناندا از او خواست امتحانش کند.      
کتابدار کتابی را باز کرد، بندی از آن را انتخاب کرد و از او خواست بگوید در آن چه نوشته شده است. سوامی ویوکاناندا بدون نگاه‌کردن به کتاب، جمله‌ها را دقیقاً همان‌طور که نوشته شده بود بر زبان آورد. کتابدار حیرت‌زده شد و باز سؤال کرد و هر بار او درست همان واژه‌هایی را می‌گفت که در کتاب بود. 
بعدها کتابدار دریافت که سوامی ویوکاناندا حافظۀ تصویری دارد. او مجبور نیست کتاب‌ها را بخواند بلکه چشم و ذهن او تصویر صفحه را دریافت و ذخیره می‌کند و هر زمان که بخواهد به‌راحتی می‌تواند کتاب، صفحه یا جمله‌ای را به یاد بیاورد. این قابلیت مغز و ذهن او بود، اما چطور آن‌را ایجاد کرده بود؟ وقتی‌که فردی معمولی به‌نام نارندرا یعنی قبل‌از‌اینکه سوامی ویوکاناندا شود این قابلیت را نداشت. داستان زندگی او نشان می‌دهد که در اوایل زندگی‌اش مسائل و مشکلات بسیاری داشته است. با‌این‌حال وقتی با خلوص، یوگا را شروع می‌کند، می‌تواند این قابلیت، یعنی حافظۀ تصویری را، در مغزش ایجاد کند. درصورتی‌که بدانیم چطور یوگا را به‌کار ببریم می‌توانیم ظرفیت و کیفیت مغز و ذهن‌مان را نیز گسترش دهیم. یوگا درسی برای رشد یا درک معنوی نیست، بلکه بنابر سنت، درسی است برای‌اینکه از پس ذهن بر‌آییم. دانش‌آموزان با ذهن‌شان روبه‌رو شده‌اند و می‌دانند هنگام مطالعه تمرکز روی مطالعه چقدر مشکل است، چقدر به‌خاطر‌آوردن مطالب سخت است، چطور زمان امتحان با وجود اعتماد‌به‌نفس کامل ناگهان تمام تلاشی که صرف درس خواندن شده است بر باد می‌رود و ذهن در جلسۀ امتحان خالی می‌شود. خیلی‌ها این تجربه را داشته‌اند. کار روی مغز و بالا بردن ظرفیت آن بسیار مشکل است. اما یوگا راه‌حل می‌دهد. 

امتحان، حافظه و تمرکز

بیشتر دانش‌آموزان می‌پرسند که چطور می‌توان به‌ مدت طولانی‌تری تمرکز داشته باشند، بدون عصبی شدن امتحان بدهند و مطالب را به خاطر بسپارند. یکی از قوای ذهن، حافظه، دیگری هوش و سومی درک است. هوش، حافظه و درک سه قوه‌ای هستند که دانش‌آموزان باید آنها را در اختیار بگیرند. در گذشته مردم به اینکه چطور کیفیت بدن و ذهن را بهتر کنند بسیار فکر می‌کردند. راهکارهای یوگا بر اساس قانون‌های طبیعی بدن هستند. بدن غده‌های بسیاری دارد و مهم‌ترین آنها در کودکان غدۀ صنوبری در وسط سر است که مسئول رشد نیروی مغزی و ذهنی است. یوگا می‌گوید اگر بتوانید سلامت غدۀ صنوبری را که بعد از هشت سالگی رو به تحلیل می‌رود حفظ کنید، روند یادگیری، ظرفیت به خاطرسپاری اطلاعات و حافظه بهتر می‌شود. برای حفظ سلامت غدۀ صنوبری سه راهکار طرح شده است. اولی سوریا‌ناماسکارا است که بیشتر شما آن را انجام داده‌اید. دومی تراتاکا برای رشد تمرکز و سومی پرانایاما برای متعادل کردن دو نیمکرۀ مغز است. 

سوریاناماسکارا 

تمرین سوریاناماسکارا3 از پنج وضعیت مختلف تشکیل شده است که بر اندام‌ها و غده‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد و عملکرد بهینه‌ی آنها را تضمین می‌کند. سوریا ناماسکارا یعنی "سلام بر خورشید" و باید صبح که ساکت و آرام است و شما سرحالید و زیر فشار عصبی مطالعه نیستید تمرین شود. این تمرین برای بهتر‌کردن گردش خون، نیرو بخشیدن به قسمت‌های مختلف اندام‌های بدن و کنترل تنفس انجام می‌شود. 
تنفس نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. زمانی‌که عصبانی، نگران یا مأیوس هستید نفس کشیدن، سطحی و بسیار سریع می‌شود و وقتی آسوده و آرامید، تنفس عمیق و بلند است. به لحاظ علمی ثابت شده است که تنفس، فعالیت‌های مغزی بسیاری را کنترل می‌کند و با در اختیار گرفتن آن می‌توانیم وضعیت ذهن را تغییر دهیم، از فشار عصبی مغز و دستگاه عصبی بکاهیم و در هماهنگی و آرامش باشیم.
 
 

برای لاغری چقدر چای سبز بخوریم‌؟

محمد رضا وفا      

چای سبز یکی از نوشیدنی‌هایی است که این روزها طرفداران زیادی دارد. گروهی ‌آن‌‌را به‌دلیل خواصش می‌خورند و تعدادی هم با این انگیزه که نوشیدن چای سبز آن‌ها را از شر چربی‌های اضافه‌شان خلاص می‌کند، آن را انتخاب می‌کنند. حالا سؤال اینجاست که آیا واقعاً نوشیدن چای سبز، نقشی در سوزاندن چربی‌ها و مقدار کالری مصرفی روزانه‌ی ما دارد؟ اصلاً می‌توان این نوشیدنی را جایگزین چای کرد؟ یا این‌که با گرم‌شدن هوا پا به پای آب روی مصرف آن حساب کرد؟ دکتر محمدرضا وفا در این مطلب به همه‌ی این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.

مزایای چای سبز     

تفاوت اصلی چای سبز با چای سیاه یا همان چای معمولی که اغلب مورد استفاده قرار می‌‌گیرد تنها در نحوه‌ی فرآوری آن‌هاست. در مورد چای سیاه فرآیند تخمیر یا ماندن برگ چای، مدت زمان بیشتری طول می‌کشد‌ در نتیجه چای به رنگ تیره در می‌آید؛ اما در چای سبز، تخمیر کامل انجام نمی‌گیرد ‌به‌همین‌دلیل رنگ آن تا اندازه‌ای تغییر می‌کند.
اما جدا از رنگ، ویژگی‌های برگ چای نیز تحت‌تأثیر این تخمیر دچار تغییراتی می‌شود. مسلماً وقتی تخمیر در مدت زمان کمتری انجام گیرد، مواد مغذی موجود در برگ چای، که مهم‌ترین آن‌ها از نظر سلامت تغذیه‌ای، فلاونوئیدها یا ترکیبات آنتی‌اکسیدانی گیاهی هستند، بیشتر حفظ می‌شوند.      
از همین روست که در برگ چای‌سبز ترکیبات‌آنتی‌اکسیدانی و فلاونوئیدها به مقدار قابل‌توجهی بیشتر از چای سیاه است. فلاونوئیدها در حقیقت اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در برگ‌چای هستند که رادیکا‌ل‌های آزاد را در بدن خنثی می‌کنند و به سالم نگه‌داشتن سلول‌ها و بافت‌های بدن کمک می‌کنند. از این نظر می‌توان گفت مزایای مصرف چای سبز به‌دلیل‌داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی در مقایسه با چای سیاه بیشتر است.
روزانه چند لیوان چای سبز بخوریم؟ 
چای سبز تنها می‌تواند به مقدار بسیار جزئی متابولیسم بدن را افزایش دهد. به‌ دلیل همین ویژگی، بسیاری از افراد حدود ۴ تا ۵ لیوان در روز چای سبز می‌نوشند. درحالی‌که حتی در این شرایط هم افزایش متابولیسم آنقدری نیست که بتواند پاسخگوی دریافت مقدار کالری اضافی مصرفی ما باشد. اما این همه‌ی ماجرا نیست. معمولاً مصرف چای، چه چای سبز و چه چای سیاه بیشتر از ۲ تا ۳ لیوان در روز از نظر تغذیه‌‌ای نه تنها مفید نیست، بلکه مضر هم هست. مصرف زیاد نوشیدنی‌هایی مثل چای به‌شدت مضر است و باعث می‌شود آب و الکترولیت‌ها از بدن دفع شوند. بنابراین مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها می‌تواند منجر به اختلال آب و الکترولیت در بدن شود. از سوی دیگر ترکیبات آلکانوئیدی موجود در چای می‌تواند در اثر مصرف زیاد مشکلات تحریک‌پذیری و حساسیت‌های ویژه‌ی عصبی را هم در‌پی داشته باشد. این در حالی است که مصرف متعادل آن یعنی ۲ تا ۳ لیوان در روز می‌تواند در بدن آرامش ایجاد کند.

پس از غذا چای ننوشید 

علاوه بر مقدار مصرف چای، زمان نوشیدن آن هم بسیار مهم است. موضوعی که باید در این خصوص درنظر گرفت، تأثیر چای بر کاهش جذب آهن است. خیلی‌ها تصور می‌کنند تنها چای سیاه است که موجب کاهش جذب آهن می‌شود و خوردنش را باید حداقل یک ساعت بعد از غذا به تأخیر انداخت؛ درصورتی‌که از‌این‌نظر، تفاوتی بین چای سبز و سیاه وجود ندارد، زیرا ترکیبات آلکانوئیدی و پلی‌فنول‌های موجود در هر دو نوع آن‌ها مانع جذب این ماده‌ی معدنی ارزشمند می‌شود.