برگرفته از کتاب سلامتی کامل اثر دیپاک چوپرا
خلاصه‌نویسی و تنظیم: شهلا قاسمیان دستجردی
در قسمت‌های پیشین راجع به ایجاد و حفظ کردن تعادل بدن از طریق تغذیه و بهبود بخشیدن به عمل گوارش و همچنین برقراری تعادل بین دوشاها با پیروی از یک برنامۀ روزانۀ منظم صحبت کردیم. در این قسمت به ورزش و فعالیت‌های مناسب هر یک از تیپ‌های بدنی می‌پردازیم.
فعالیت بدنی یا ورزش، موجب سبکی، توانایی انجام کار، استحکام، قدرت تحمل مشکلات، دفع سموم از بدن و تحریک گوارش می‌شود. ورزش ایده‌آل آن است که کل سیستم ذهن و بدن را متعادل کند. نکتۀ حیاتی دیگر، این مسئله است که تمرینات ورزشی باید بیشتر انرژی دهنده باشند تا انرژی گیرنده و این امر مهمی است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
یکی از ورزش‌های خیلی ساده، پیاده‌روی است که ورزش ایده‌آلی به شمار می‌رود. زیرا فعالیتی طبیعی است که هر سه دوشا را راضی می‌کند. پیاده‌روی‌های طولانی، برای تیپ واتا بسیار آرامش‌بخش است. تیپ پیتا به شیوۀ کاملاً متفاوتی عکس‌العمل نشان می‌دهد. پیتاها دوست دارند سرعت زیاد کار روزانۀ خود را به طریقی آرام کنند. کافاها احساس می‌کنند که با پیاده‌روی شاداب‌تر و سبک‌تر می‌شوند و پیاده‌روی تند باعث رفع هرگونه گرفتگی و احتقانی که ممکن است در آن‌ها به وجود آمده باشد می‌شود و گوارش آن‌ها را فعال‌تر می‌کند. به همین دلیل به تمام تیپ‌های بدنی توصیه می‌شود روزی نیم‌ساعت پیاده‌روی کنند.
یوگا نیز ورزش مناسب برای تمام تیپ‌های بدنی است. تمرینات یوگا باعث وحدت ذهن و بدن شده و برای تمام گروه‌های سنی پیشنهاد می‌شود. از آنجا که زندگی در کل، به مفهوم راحت و شاد بودن است، آیورودا به ورزش به عنوان وسیله‌ای برای نیل به این هدف می‌نگرد. ورزش باید همیشه شما را برای کار آماده نگه دارد نه اینکه خودش تبدیل به کار اضافی شود. راه مناسبی برای درک این موضوع بررسی وضعیت دوشای واتاست. انجام هر نوع فعالیت بدنی باعث افزایش واتا می‌شود. افزایش واتا موجب احساس قدرت، هوشیاری، روشن‌بینی و توانایی جسمانی بیشتر می‌گردد. اما تحریک بیش از حد واتا این نتایج را نابود می‌کند و باعث می‌شود احساس ناآرامی، خستگی زیاد و ضعف کنید.
پس چه مقدار ورزش کافیست؟ به عنوان قانون کلی، آیورودا توصیه می‌کند تا 50 درصد حداکثر ظرفیت خود تمرین کنید. اگر توانایی آن را دارید که شش مایل دوچرخه‌سواری کنید، سه مایل بیشتر نرانید؛ اگر به اندازۀ دو طول استخر می‌توانید شنا کنید به یک طول آن اکتفا کنید. این مقادیر کم، به آمادگی و تناسب جسمانی شما لطمه نمی‌زند، بلکه باعث کارآیی بیشتر آن می‌شود. زیرا پس از ورزش، کار ترمیمی زیادی به بدنتان تحمیل نمی‌کنید و سیستم قلب و عروق‌تان نیز بعد از اتمام ورزش، آسان‌تر به وضع طبیعی باز می‌گردند. اگر به نفس نفس افتاده یا خیس عرق شده‌اید، قلبتان به شدت می‌زند یا زانوهایتان سست شده است، بدانید که زیاده‌روی کرده‌اید. با بروز اولین علائم تمرینات را متوقف کنید، چند دقیقه آرام راه بروید تا سیستم بدنی‌تان آرام گیرد. سپس، چند دقیقه استراحت کنید تا ضربان قلب و تنفس‌تان به حالت طبیعی باز گردد.
هر بار بدنتان را حرکت می‌دهید با دوشاهایتان صحبت می‌کنید. از آنجا که هر دوشایی تأکید خاص خود را دارد، تمام ورزش‌های متعادل به نسبت نوع بدن شما، دارای سه دسته فواید زیر هستند:
واتا: تعادل، چالاکی، نرمی، هماهنگی و نشاط درونی.
پیتا: گرم شدن بدن، به جریان انداختن خون در همۀ اعضای بدن، افزایش ظرفیت قلب.
کافا: افزایش و استحکام، انرژی پایدار.
اگر حاضر نیستید برای ورزش کردن صندلی‌تان را رها کنید و از جا بلند شوید، طبعاً از این فواید نیز بی‌بهره خواهید بود. با وجود این، بسیاری از افراد فعالی که عضلات پیچیده و قلب سالمی دارند از این فواید محروم هستند، زیرا امروزه اغلب برنامه‌های ورزشی، هدفشان افزایش ظرفیت سیستم قلب و عروق است که بار سنگینی را بر پیتا تحمیل می‌کند. علاوه بر این، هر تیپ بدنی ورزش‌های مناسب با ساختار خود را می‌طلبد:
ورزش مناسب واتا- یوگا (خصوصاً نوع یین یوگا و انواعی از یوگا که آرام‌تر انجام می‌شوند)، ایروبیک، پیلاتس، ژیمیناستیک، پیاده‌روی آرام، دوچرخه‌سواری سبک و کوتاه مدت. تیپ‌های واتا، انرژی انفجاری دارند اما به سرعت خسته می‌شوند. آن‌ها در ورزش‌های آکروباتیک و تعادلی و کششی خوب پیشرفت می‌کنند. به خاطر اینکه سبک و قابل انعطافند یوگا و پیاده‌روی سبک برایشان مناسب است. برای تیپ واتا، در فصل زمستان انجام هر نوع ورزشی که در محیط‌های بسته صورت گیرد خوب است، زیرا واتاها از سرما بیزارند. انجام نیم‌ساعت ورزش سبک و ملایم در روز به تیپ بدنی واتا توصیه می‌شود. اگر احساس خستگی زیاد می‌کنید به احتمال زیاد واتای شما از تعادل خارج شده است و در این صورت باید فعالیت‌های بدنی‌تان را کمتر و محدودتر کنید.
ورزش مناسب پیتا- یوگا (از نوع یانگ یوگا و انواعی از یوگا که قدرتی هستند مانند آشتانگا یوگا)، اسکی، شنا، کوه‌نوردی، پیاده‌روی، ورزش‌های دومیدانی. تیپ پیتا به تحرک بیشتری تمایل دارد. پیتا در همۀ ورزش‌ها خوب یا متوسط است. از آنجا که این‌گونه افراد رقابت و مبارزه‌جویی را دوست دارند، ورزش‌هایی مثل اسکی و کوه‌نوردی که توأم با حس پیروزی است برایشان مطلوب است. ورزشکاران حرفه‌ای معمولاً دوشای پیتایشان بالاست. نیم‌ساعت پیاده‌روی سریع در روز می‌تواند حس رقابت‌جویی و بی‌قراری پیتا را به تعادل برساند. شنا و ورزش‌های زمستانی نیز باعث حس خنکی و کاهش دوشای پیتا می‌شوند.
ورزش مناسب کافا- یوگا (بیشتر از نوع یوگای قدرتی مثل آشتانگا یوگا)، دویدن، ایروبیک، پیلاتس، قایقرانی. تیپ‌های کافا، انرژی قدرتمند و پایداری دارند اما اغلب فاقد چالاکی هستند. معمولاً در تمام ورزش‌ها خوبند و اگر متعادل‌تر و انعطاف‌پذیرتر شوند، مهارت بیشتری می‌یابند. تیپ‌های دودوشایی کافا-پیتا و پیتا-کافا می‌توانند ورزشکاران موفق و حرفه‌ای شوند. ترکیب قدرت و استقامت کافا و تحرک و ستیزه‌جویی پیتا تیپ ورزشی خوبی ارائه می‌دهد. بسیاری از کافاها، چربی و آب اضافی دارند که باید خارج شود لذا، دویدن و پارو زدن و پیاده‌روی تند آن‌ها را در تعدیل این چربی و آب اضافی کمک می‌کند.
توصیه‌های عمومی برای همۀ تیپ‌های بدنی:
* قبل یا بعد از غذا ورزش نکنید. ورزش در این اوقات، آگنی (آتش گوارشی) را پایین می‌آورد در حالی که بدن در این زمان به بالاترین میزان آگنی برای هضم غذا نیاز دارد. ولی پانزده دقیقه پیاده‌روی آرام پس از غذا مانعی ندارد و حتی می‌تواند به هضم غذا کمک نماید. آیورودا ورزش بعد از غروب آفتاب را توصیه نمی‌کند، زیرا بهتر است در این لحظات بدن آرام شده و برای خواب آماده گردد.
* در باد یا هوای سرد ورزش نکنید. همانطور که قبلا گفتیم دوشای واتا و کافا از سرما بیزارند. اگر در فصل زمستان، برای قدم زدن بیرون می‌روید خودتان را
خوب بپوشانید.
* زیر آفتاب سوزان ورزش نکنید. این کار موجب ازدیاد و عدم تعادل پیتا گشته و باعث بروز خشم و عصبانیت می‌شود.
* کلید ورزش متعادل، پیروی از نظم و انضباط و میانه‌روی است. دوشاها همواره می‌خواهند خود را تقویت کنند. اگر برای لحظه‌ای از فعالیت بدنی غفلت کنید بدنتان به رخوت و سستی عادت خواهد کرد. به محض اینکه به ورزش و فعالیت‌های بدنی روی آورید، دوشاهای شما به سطح بهتری از تعادل ارتقاء می‌یابند.
* انجام دادن حرکت «سلام بر خورشید» برای تمام تیپ‌های بدنی توصیه می‌شود. حتی اگر فرصت کافی برای انجام ورزش در طول روز ندارید، سعی کنید هر روز صبح تمرین «سلام برخورشید» را انجام دهید. این تمرین را آرام و از یک تا هفت دور تکرار نمایید. هر دور باید حدود یک تا دو دقیقه طول بکشد. «سلام برخورشید» را همراه با دم و بازدم‌های هماهنگ با هر حرکت
انجام دهید.
ادامه دارد...
